Search Results

კლიმატის ცვლილების ძირითადი საერთაშორისო ორგანიზაციები და ინსტრუმენტები კლიმატის ცვლილების მმართველობა არის პოლიცენტრული (Ostrom, 2009), თუმცა მისი გლობალური საპასუხო მოქმედებებისა და მიდგომების განსაზღვრაში მნიშვნელოვანი როლი აქვს კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო რეჟიმს, უფრო კონკრეტულად კი, გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის (UNFCCC) რეჟიმს. აღნიშნული საერთაშორისო რეჟიმი ვითარდება მოლაპარაკებების გზით და გადაწყვეტილებას იღებს კონსესუსით. რეჟიმის ხერხემალს კი წარმოადგენს სამართლებრივი ძალის მქონე კლიმატის ცვლილების სამი საერთაშორისო ხელშეკრულება, გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენცია, კიოტოს პროტოკოლი (ან ოქმი) და პარიზის შეთანხმება. რაც შეეხება კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორის პანელს (IPCC), დაარსებიდან დღემდე, რეგულარულად აფასებს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ მეცნიერებას, კლიმატის ცვლილების ამჟამინდელ შედეგებსა და პროგნოზებს. მისი კვლევის შედეგები არის ავტორიტეტული და ინსტრუმენტული კლიმატის ცვლილების გლობალური საპასუხო მოქმედებებთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებისას (Fischlin, 2017). ნაკლებად განვითარებული და განვითარებადი ქვეყნებისათვის ფინანსური რესურსების მოძიება და დახმარება განსაკუთრებულ როლს თამაშობს კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ მიმართულ ძალისხმევაში. სხვა გლობალურ ფონდებთან ერთად, გლობალური გარემოსდაცვითი ფონდი (GEF) და კლიმატის მწვანე ფონდი (GCF), ფინანსურად ეხმარებიან ნაკლებად განვითარებულ და განვითარებად ქვეყნებს კლიმატის ცვლილების შერბილების და კლიმატის ცვლილებასთან საადაპტაციო ზომების ეროვნულ დონეზე დაგეგმვასა და განხორციელებაში. ქვემოთ არის ჩამოთვლილი ძირითადი ინსტრუმენტები, თუმცა თითოეულ ორგანიზაციასა თუ ინსტრუმენტზე გაკეთდება შედარებით დეტალური სტატიები. კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორისი პანელი (IPCC) IPCC შეიქმნა 1988 წელს მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციისა (WMO) და გაეროს გარემოსდაცვითი პროგრამის მიერ (UNEP). IPCC-ს ამჟამად ჰყავს 195 წევრი ქვეყანა. ორგანიზაციის მთავარი მიზანია მთავრობებს მიაწოდოს კლიმატის ცვლილების შესახებ მეცნიერული ინფორმაცია, რაც მათ დაეხმარებათ კლიმატის ცვლილების პოლიტიკის ფორმულირებაში. IPCC-ის ანგარიშები განსაკუთრებულ როლს თამაშობს კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო მოლაპარაკებებში. ამჟამად, IPCC შედგება სამი სამუშაო და ერთი სპეციალური ჯგუფისგან. სამუშაო ჯგუფებია: I - კლიმატის ცვლილების საფუძველი - ფიზიკური მეცნიერებები; II - კლიმატის ცვლილების გავლენა, ადაპტაცია და მოწყვლადობა; III – კლიმატის ცვლილების შერბილება. რაც შეეხება სპეციალურ ჯგუფს, მისი მთავარი ამოცანაა ეროვნული ინვენტარიზაციის, სათბურის აირების დათვლისა და ანგარიშგებისთვის საჭირო მეთოდოლოგიის დადგენა და განახლება. აღნიშნულ ჯგუფებს ემსახურებათ ტექნიკური მხარდაჭერის განყოფილებები (TSU). 2007 წელს, IPCC-ის მიენიჭა ნობელის პრემია მშვიდობისდარგში, ადამიანის მიერ გამოწვეული კლიმატის ცვლილების შესახებ ცოდნის გავრცელებისა და კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ მიმართული მოქმედებებისათვის საჭირო საფუძვლების დადგენაში შეტანილი წვლილისთვის. IPCC თავად არ ატარებს კვლევებს, არამედ ახდენს კლიმატის ცვლილების შესახებ სხვადასხვა ავტორიტეტული ექპერტების მიერ გამოქვეყნებული ნაშრომების, კვლევებისა და ცოდნის შეგროვებას, შეფასებას და დამუშავებას. როგორც უკვე აღინიშნა, IPCC აქვეყნებს ინვენტარიზაციისა და ანგარიშგების მეთოდოლოგიას, შეფასების, სინთეზურ და სპეციალურ ანგარიშებს. IPCC–ის ანგარიშები ძალიან ტექნიკური და მოცულობითია, ამიტომ შეფასების, სპეციალურ და სინთეზურ ანგარიშებს თან ახლავს „შეჯამება გადაწყვეტილებამიმღებთათვის“, რაც საფუძვლად ედება საჯარო და პოლიტიკურ განხილვებს. შემდეგი, ანუ მე-6 შეფასების ანგარიშები გამოქვეყნდება 2021 წლის ივლისსა და ოქტომბერში. საქართველო კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორისი პანელის წევრი ქვეყანაა. გაეროს კლიმატის ცვლილების შესახებ ჩარჩო კონვენცია (UNFCCC) 1992 წლის ნოემბერში, ორ წლიანი მოლაპარაკებების შედეგად, გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ შექმნილმა მთავრობათაშორისმა მომლაპარაკებელმა კომიტეტმა მიიღო UNFCCC. კონვენცია ხელმოსაწერად გაიხსნა 1992 წლის 4 ივნისს, რიო დე ჟაინეროში, გაეროს გარემოსა და განვითარების კონფერენციაზე (ცნობილია როგორც „დედამიწის სამიტი“, „The Earth Summit“). კონვენცია ძალაში შევიდა 1994 წლის 21 მარტიდან. ამჟამად, კონვენციას 197 მონაწილე მხარე ჰყავს. UNFCCC არის საერთაშორისო კლიმატის ცვლილების რეჟიმის პირველი საერთაშორისო (სამართლებრივი) ხელშეკრულება. კონვენციის უმაღლეს ორგანოს წარმოადგენს „მხარეთა კონფერენცია“ (COP), რომელიც რეგულარულად განიხილავს კონვენციის განხორციელების საკითხებს და კონვენციასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ სამართლებრივ დოკუმენტს, რომელიც შეიძლება მიიღოს მხარეთა კონფერენციამ. კონვენციის მიზანია, მხარეებმა მიაღწიონ ატმოსფეროში სათბურის აირების კონცენტრაციიის სტაბილიზაციას იმ დონეზე, რაც კლიმატის სისტემაზე საშიშ ანთროპოგენურ ზემოქმედებას შეაჩერებს. ასეთი დონე, მიღწეული უნდა იქნეს ეკოსისტემების კლიმატის ცვლილებასთან ბუნებრივი ადაპტაციისათვის საკმარის ვადებში, რაც, ასევე, იძლევა იმის საშუალებას, რომ საფრთხის ქვეშ არ დადგეს სურსათის წარმოება და მდგრადი ეკონომიკური განვითარება. კონვენცია მხარეებს ჰყოფს კატეგორიების მიხედვით: დანართ I-ში შესული ქვეყნები; დანართ I-ში არ შესული ქვეყნები; დანართ II -ში შესული ქვეყნები. დანართ I-ში შესულში იგულისხმებიანგანვითარებული/ინდუსტრიულიქვეყნები; დანართ I-ში არ შესული: - განვითარებადი/არაინდუსტრიულიქვეყნები, ხოლო დანართ II -ში შესული - განვითარებული ქვეყნებისკატეგორიას მიკუთვნებული კონვენციის მხარეები, რომლებიც უწევენ დახმარებასგანვითარებადიქვეყნების კლიმატის ცვლილების მიმართ განსაკუთრებით მოწყვლად მხარეებს. ​1994 წელს, საქართველო შეუერთდა კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციას, როგორც დანართ I-ში არშესული ქვეყანა. გაეროს კლიმატის ცვლილების შესახებ ჩარჩო კონვენციის კიოტოს ოქმი (პროტოკოლი) 1997 წლის 11 ნოემბერს, UNFCCC-ის მხარეთა მესამე კონფერენციამ (COP) მიიღო კიოტოს ოქმი (პროტოკოლი), კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო რეჟიმის მეორე საერთაშორისო (სამართლებრივ) ხელშეკრულება. კომპლექსური ძალაში შესვლის პროცედურის გამო, ოქმი ძალაში შევიდა მხოლოდ 2005 წლის 16 თებერვლიდან. ამჟამად, ოქმს 192 მონაწილე მხარე ჰყავს. UNFCCC-ის მხარეთა კონფერენცია შეასრულებს უმაღლესი ორგანოს, კიოტოს ოქმის მხარეთა სხდომის, ფუნქციას. ოქმის მიზანია, სათბურის აირების შემცირება და UNFCCC-ის მხოლოდ დანართ I-ში შესული სახელმწიფოებისათვის სათბურის აირების შემცირების ვალდებულების განსაზღვრა ოქმის დანართ „ბ“-ით დადგენილი ლიმიტების შესაბამისად. ოქმი ადგენს ლიმიტებს „საერთო, მაგრამ დიფერენცირებული პასუხისმგებლობის“ პრინციპზე დაყრდნობით. პირველი პერიოდისათვის, ოქმის მიზანი იყო, სათბურის აირების 2008-2012 წლებისათვის 1990 წლის დონის სრული ემისიების არანაკლებ 5%-ით შემცირება. მეორე პერიოდი განისაზღვრა 2012 წელს, მხარეთა მე-18 კონფერენციაზე დოჰაში. ოქმის მხარეებმა ცვლილება შეიტანეს გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის კიოტოს ოქმში. მეორე პერიოდისათვის, ოქმის მიზანია, 2013-2020 წლებში, 1990 წლის დონის სრული ემისიების არანაკლებ 18%-ით შემცირება. აღსანიშნავია, რომ „დოჰას ცვლილება“ ჯერ არ შესულა ძალაში. 1999 წელს, საქართველო შეუერთდა კიოტოს ოქმს, როგორც დანართ I-ში არშესული ქვეყანა. 2020 წელს, საქართველო შეუერთდა „გაეროს კლიმატის ცვლილებების ჩარჩო კონვენციის კიოტოს ოქმის დოჰას ცვლილებას“. კოპენჰაგენის შეთანხმება საერთაშორისო საზოგადოების მაღალი მოლოდინის მიუხედავად, 2009 წლის მხარეთა მე-15 კონფერენციაზე ვერ მოხდა კლიმატის ცვლილებს საერთაშორისო რეჟიმის მესამე საერთაშორისო (სამართლებრივი) ხელშეკრულების მიღება, თუმცა რიგმა განვითარებულმა ქვეყნებმა მოახერხეს პოლიტიკური შეთანხმების,- ე.წ. „კოპენჰაგენის შეთანხმების“ გაფორმება. შეთანხმების მიზანი იყო, სამართლიანობის საფუძველზე და გლობალური ტემპერატურის 2° C დონემდე ზრდის შეზღუდვის მიზნით, გლობალური ემისიების მკვეთრი შემცირება. კოპენჰაგენის შეთანხმების მთავარი ელემენტები შემდეგი წლის მხარეთა კონფერენციის გადაწყვეტილებაში აისახა (ცნობილია როგორც „კანუნის შეთანხმებები“). ამ ელემენტებიდან გამორჩეულია, „ქვემოდან-ზემოთ“ მიდგომა და 2° C ტემპერატურის მიზანი. თუმცა მსგავსად მხარეთა კონფერენციის ძირითადი გადაწყვეტილებებისა, ეს გადაწყვეტილებაც არ არის შესასრულებლად სავალდებულო ხასიათის. 2010 წელს საქართველო მიუერთდა პოლიტიკურ შეთანხმებას „კოპენჰაგენის შეთანხმება“ (აკორდი), როგორც განვითარებადი ქვეყანა და წარადგინა ეროვნულად მისაღები სათბურის აირების შემცირების ღონისძიებები (NAMA). პარიზის შეთანხმება 2015 წლის 12 დეკემბერს, UNFCCC-ის 21-ე მხარეთა კონფერენციამ მიიღო პარიზის შეთანხმება, კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო რეჟიმის მესამე საერთაშორისო (სამართლებრივ) ხელშეკრულება. ხელშეკრულება ძალაში შევიდა 2016 წლის 4 ნოემბრიდან. ამჟამად, ხელშეკრულებას ჰყავს 189 მხარე. UNFCCC-ის მხარეთა კონფერენცია ასრულებს უმაღლესი ორგანოს, პარიზის შეთანხმების მხარეთა სხდომის, ფუნქციას. შეთანხმების მიზნებია: 1. გლობალური საშუალო ტემპერატურის ზრდის 2° C შეზღუდვა, პრეინდუსტრიულ დონესთან შედარებით და ტემპერატურის ზრდის 1.5° C შეზღუდვის მცდელობა, პრეინდუსტრულ დონესთან შედარებით; 2. კლიმატის ცვლილების უარყოფით შედეგებთან ადაპტაციის უნარის გაზრდა და კლიმატის ცვლილების მიმართ მედეგობის და სათბურის აირების დაბალემისიიანი განვითარების უზრუნველყოფის ხელშეწყობა; 3. ფინანსური ნაკადების შესაბამისობის უზრუნველყოფა სათბურის აირების დაბალემისიიანი და კლიმატის ცვლილებისადმი მედეგი განვითარების გზებთან. 2017 წლის 21 თებერვლის დადგენილებით, საქართველოს მთავრობამ დაამტკიცა პარიზის შეთანხმება, ხოლო საქართველოსთვის შეთანხმება ძალაშია 2017 წლის 7 ივნისიდან. 2015 წელს, პარიზის 21-ე მხარეთა კონფერენციამდე, საქართველომ UNFCCC-ის სამდივნოში წარადგინა ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული სავარაუდო წვლილი (INDC), ხოლო 2021 წლის მაისში, საქართველომ წარადგინა განახლებული ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული წვლილი. მდგრადი განვითარების მიზნები 2015 წლის 25 სექტემბერს, გაეროს სამიტზე, გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო რეზოლუცია „მსოფლიოს გარდაქმნა: 2030 წლის დღის წესრიგი მდგრადი განვითარებისათვის“. მდგრადი განვითარების დღის წესრიგი შედგება 17 გლობალური მიზნისა და 169 ამოცანისგან. ინიციატივის მიზანი, სხვა საკითხებთან ერთად, არის მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში ცხოვრების დონის ხარისხის ამაღლება, სიღარიბისა და შიმშილის აღმოფხვრა, კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ მიმართული ქმედებების გაძლიერება, ბუნებრივი რესურსების დაცვა, ინკლუზიური ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობა, გენდერულ და ზოგადად უთანასწორობის შემცირება, ბიომრავალფეროვნებისა და ეკოსისტემების დაცვა და შენარჩუნება, მდგრადი მშვიდობიანი და სამართლიანი საზოგადოების ჩამოყალიბება და ა.შ. საქართველოში 2016 წლიდანვე აქტიურად მიდის მუშაობა მდგრადი განვითარების მიზნების ნაციონალიზაციაზე. 2019 წლის 12 ნოემბრის განკარგულებით, საქართველოს მთავრობამ მოიწონა „მდგრადი განვითარების მიზნების ეროვნული დოკუმენტი“. 2016 წელს, საქართველომ პირველად წარადგინა ეროვნული ნებაყოფლობითი ანგარიში, ხოლო 2020 წელს - მეორე. აღნიშნული წყაროები: Ostrom, 2009: Elinor Ostrom, A Polycentric Approach for Coping with Climate Change, World Bank Policy Research Working Paper No. 5095, 1 ოქტომბერი 2009 Fischlin, 2017: Andreas Fischlin. Background and Role of Science in Daniel R Klein, María Pía Carazo, Meinhard Doelle, Jane Bulmer, and Andrew Higham. The Paris Agreement on Climate Change: Analysis and Commentary. Oxford: Oxford University Press, 2017. გვ. 8 Piñon, Gray, Tarasofsky, 2016: Carlarne Cinnamon Piñon, Kevin R. Gray, and Richard G. Tarasofsky. International Climate Change Law: Mapping the Field in The Oxford Handbook of International Climate Change Law. Oxford: Oxford University Press, 2016, გვ. 4

მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში კაცობრიობის დამოკიდებულება ბუნების მიმართ მნიშვნელოვნად შეიცვალა. 1960-1970-იან წლებში მსოფლიოში უამრავი ადამიანი ჩაერთო სხვადასხვა გარემოსდაცვით მოძრაობებში. გარემოს დაცვა კი სახელმწიფო პოლიტიკის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებად იქცა, როგორც განვითარებულ, ასე განვითარებად ქვეყნებში. ამისი მაგალითად ისიც კმარა, რომ მე-20 საუკუნის 70-იანი წლებიდან თითქმის ყველა ქვეყანაში ჩამოყალიბდა გარემოს დაცვის სამინისტროები თუ სააგენტოები. საერთაშორისო დონეზე კი, არაერთი ხელშეკრულება გაფორმდა. დღევანდელი გადმოსახედიდან შესაძლოა უცნაურადაც კი მოგვეჩვენოს, რომ მსოფლიოს სახელმწიფოების უმეტესობას მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრამდე თითქმის არ გააჩნდა გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული კონკრეტული კანონმდებლობა. მიუხედავად იმისა, რომ გამონაბოლქვი განსაკუთრებულად აწუხებდათ დიდ ქალაქებში, მაგალითად, ლონდონსა და ლოს ანჯელესში, 1970-იან წლებამდე თითქმის არ არსებობდა კანონმდებლობა, რომელიც ასეთ ელემენტარულ საკითხებს დაარეგულირებდა. ასევე არ არსებობდა რეგულაციები წყლის დაბინძურებასა და ნარჩენების (ნაგვის) მართვის შესახებ[1]. ამ მხრივ დღეს ჩვენ სრულიად განსხვავებულ რეალობაში ვცხოვრობთ. დღეს გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული რეგულაციები მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში ყოველდღიურობის ნაწილია[2]. რა თქმა უნდა, ამჟამინდელი სახელმწიფო კანონმდებლობა შეიძლება სულაც არაა სრულყოფილი. თუმცა, აშკარაა, რომ სულ რაღაც ბოლო რამდენიმე ათწლეულში, გარემოს დაცვა, კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლა და მდგრადი განვითარება, მსოფლიოსათვის უმნიშვნელოვანეს საკითხებად იქცა. საინტერესოა, როგორ მოვედით აქამდე? გზა მდგრად განვითარებამდე მდგრადი განვითარების ცნება მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში სხვადასხვა პოლიტიკური, ეკოლოგიური და ინტელექტუალური დებატებისა და ბრძოლების შედეგად გაჩნდა. 1960-იან და 1970-იან წლებში ევროპაში, ჩრდილოეთ ამერიკაში, ინდოეთსა და სამხრეთ ამერიკაში იზრდებოდა საზოგადოებრივი უკმაყოფილება ინდუსტრიალიზაციის, უსაზღვრო ეკონომიკური ზრდისა და კონსუმერიზმის დედამიწის ეკოლოგიაზე უარყოფითი ზეგავლენის შესახებ. ამ პერიოდში არაერთი მწერალი, ინტელექტუალი, მეცნიერი, და პოლიტიკოსი ღიად აკრიტიკებდა ადამიანის მომხმარებულურ დამოკიდებულებას ბუნების მიმართ, და ცდილობდა საზოგადოების ყურადღება გარემოს დაცვის პრობლემატიკაზე მიეპყრო[3]. შედეგად, მსოფლიო საზოგადოებისთვის ცხადი ხდებოდა, რომ კაცობრიობის ეკონომიკური კეთილდღეობა ამოწურვადი ბუნებრივი რესურსების ექსპლუატაციაზე იდგა (ქვანახშირი, ნავთობი, გაზი და სხვა), რაც ეკოლოგიაზე უარყოფითად მოქმედებდა. ეს ასევე გავლენას ახდენდა მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე, სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებზე, წყლის სისუფთავეზე, და სხვა. ამ მოვლენების შედეგად „მდგრადი განვითარება“ მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში საერთაშორისო დღის წესრიგშიც აღმოჩნდა[4]. უკვე 1970-იან წლებში ჩამოყალიბდა არაერთი არასამთავრობო თუ საერთაშორისო ორგანიზაცია. მათ შორის იყვნენ ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირი (IUCN) და ბუნების მსოფლიო ფონდი (WWF). ამ ორგანიზაციებმა გარემოს დაბინძურებასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვა საერთაშორისო არენაზეც დაიწყეს. ამავე პერიოდში, ასევე, შეიქმნა არაერთი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლებიც აკრიტიკებდნენ კონსიუმერიზმის უარყოფით გავლენას ბუნებაზე და ადამიანებს შორის სოციო-ეკონომიკური უთანასწორობის გაღრმავებაზე. არაერთი ახალგაზრდული მოძრაობა, რომელიც 1970-იან წლებში დაარსდა, მიზნად ისახავდა საზოგადოებაში არსებული შეხედულებებისა და ფასეულობების ცვლილებას. 1960-1970-იანი წლების პერიოდის საზოგადო შეშფოთებასა და დარდს კარგად გამოხატავს ამ პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაშრომი „ზრდის ზღვარი“ (“The Limits to Growth”). ნაშრომი მსოფლიო ორგანიზაცია „რომის კლუბმა“ („The Club of Rome“) გამოსცა. ნაშრომში ნათქვამი იყო, რომ თუ იმჟამინდელი ეკონომიკური ზრდის ტემპი გაგრძელდებოდა, მსოფლიო სავალალო ეკონომიკურ და ეკოლოგიურ შედეგებს მიიღებდა. კვლევის ავტორები მიიჩნევდნენ, რომ შეუძლებელი იყო ეკონომიკური წარმოების უსასრულო ზრდა - არსებობდა ზრდის ზღვარი. ხოლო თუ ეკონომიკური ზრდის ტენდენციების შენარჩუნდებოდა, კვლევის მიხედვით, მსოფლიო ეკონომიკური ზრდის ზღვარს 21-ე საუკუნის მეორე ნახევარში მიაღწევდა[5]. ამის მიზეზი კი მზარდი ინდუსტრიალიზაცია, მოსახლეობის სწრაფი ზრდა, მსოფლიოში არსებული საკვების უკმარისობა, ბუნებრივი არა-განახლებადი რესურსების ამოწურვა, და გარემოს დაბინძურება იქნებოდა. ერთად აღებული, ამ მოვლენებმა ბიძგი მისცა საერთაშორისო პროცესს, რომელიც 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული დღემდე არაერთ კონფერენციას, კომისიასა და შეთანხმებას მოიცავდა. მათ შორის, პირველი 1972 წლის სტოკჰოლმში გამართული კონფერენცია იყო, სადაც პირველად გაცხადდა გარემოს დაცვა საერთაშორისო თანამეგობრობისთვის მნიშვნელოვან პრობლემად. სტოკჰოლმის კონფერენციაზე საერთაშორისო დონეზე ერთ ჩარჩოში პირველად მოექცა ეკონომიკური ზრდა, ჰაერის, წყლისა და ოკეანეების დაბინძურება და ადამიანის ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხები[6]. ბრუნთლენის კომისია - „ჩვენი საერთო მომავალი“ რას გულისხმობს მდგრადი განვითარება? მდგრადი განვითარების ცნების პოპულარიზაციაში დიდი როლი ითამაშა ბრუნთლენის კომისიამ (Brundtland Commission), რომელიც 1987 წელს გაიმართა გაერთიანებული ერების (გაეროს) ორგანიზაციის გარემოსა და განვითარების მსოფლიო კომისიის ორგანიზებით. კომისიის მიზანი იყო ხელი შეეწყო ერებს შორის თანამშრომლობის გაღრმავებისთვის და ახალი გლობალური დღის წესრიგი წარედგინა[7]. კომისიის შემადგენლობაში ფართოდ იყვნენ წარმოდგენილნი განვითარებადი ქვეყნების წარმომადგენლები. მათი ძირითადი მიზანი იყო, რომ გარემოსდაცვით თემატიკას არ დაეჩრდილა ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხი, როგორიც იყო ეკონომიკური განვითარება და სიღარიბის აღმოფხვრა[8]. ბრუნთლენის კომისიამ საფუძვლიანად მიმოიხილა მსოფლიოს წინაშე არსებული ეკოლოგიური პრობლემები და გამოაქვეყნა ანგარიში სახელად „ჩვენი საერთო მომავალი“. ანგარიშში ხაზი გაესვა ბუნებრივი რესურსების მართვის გრძელვადიანი სტრატეგიის არსებობის მნიშვნელობას. კომისიის წარმომადგენლები შეთანხმდნენ, რომ აუცილებელი იყო გარემოს დაცვაზე ზრუნვა, ისევე, როგორც ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ხელშეწყობა. სწორედ ამას გულისხმობს „მდგრადი განვითარება“. ანგარიშში წერია: „კაცობრიობას აქვს შესაძლებლობა განვითარდეს მდგრადად, რათა უზრუნველყოფილი იყოს დღევანდელი მოთხოვნილებები, ისე, რომ არ დაეკარგოს მომავალ თაობებს საკუთარი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების საშუალება.“[9] შესაბამისაც, „ჩვენი საერთო მომავალი“ აყენებს უმნიშვნელოვანეს საკითხს, რომელიც ეხება საზოგადოების საჭიროებების დაკმაყოფილებასა და დედამიწის ბუნებრივი რესურსების ათვისებას ისე, რომ დაცული იქნას ოქროს შუალედი ეკოლოგიასთან. ანგარიშის მიხედვით, კომისიამ ასევე აღნიშნა, რომ მომავალი ტექნოლოგიური განვითარება ხელს შეუწყობდა ამ წონასწორობის მიღწევას. შეიძლება ითქვას, რომ მდგრადი განვითარება როგორც თაობათა შიდა, ასევე თაობათა შორის სამართლიანობის პრინციპს ემყარება და ამავდროულად ეყრდნობა სამ ერთმანეთთან დაკავშირებულ საკითხს: ეკოლოგიას, ეკონომიკასა და საზოგადოებას[10]. თავად მდგრადი განვითარების პროცესი გულისხმობს, რომ გადაწყვეტილების მიმღები პირები მუდმივად ითვალისწინებდნენ ამ სამი საკითხის ურთიერთდამოკიდებულებას. ამას დამატებული, აფასებდნენ როგორც მათ თანხვედრას (complementarities), ასევე მათ შორის შესაძლო დათმობების საჭიროებას (trade-offs). ამ ურთიერთდამოკიდებულების მუდმივი ანალიზი მნიშვნელოვანია კაცობრიობის განვითარების ხელშეწყობისთვის საერთაშორისო, ეროვნულ, საზოგადოებრივ თუ ინდივიდუალურ დონეზე[11]. კრიტიკა მდგრადი განვითარების ის განმარტება, რომელიც ბრუნთლენის კომისიამ დაამკვიდრა დღესაც ხშირად გამოიყენება, მიუხედავად იმისა, რომ ის ხშირად ეხვეოდა კრიტიკის ქარ-ცეცხლში. პირველ რიგში ეს კრიტიკა ეხებოდა მდგრადი განვითარების ცნების ბუნდოვან და გაურკვეველ განმარტებას, რომელიც მიხედვითაც რთულია ნათელი მიზნის ან მიზნის მიღწევის კონკრეტული გზების დასახვა[12]. შედეგად ვიღებთ, რომ მდგრადი განვითარების ბრუნთლენის კომისიისეული განმარტება საშუალებას იძლევა ცნების პრაქტიკაში გადმოტანისას, ის კონკრეტულ მიზანზე მორგებით განისაზღვროს. ეს პრობლემურია და ხშირად გაურკვევლობას იწვევს. მეორე მნიშვნელოვანი კრიტიკა ეხება სიღარიბის არასრულფასოვან დახასიათებას. კერძოდ, ბრუნთლენის ანგარიშში სიღარიბის მთავარ გამომწვევ მიზეზებად არასაკმარისი ტექნიკური ცოდნა (know-how) და რესურსების მართვის შესაძლებლობების ნაკლებობა (lack of capacities) იყო დასახელებული. შესაბამისად, სიღარიბიდან დაძლევისთვის აუცილებლად, სწორედ ცოდნის გაღრმავება, სხვადასხვა შესაძლებლობების განვითარება, და რესურსების სწორი შეფასება/მართვა იყო მიჩნეული[13]. ამასობაში, სრულიად უგულვებელყოფილი იყო ისეთი ღრმა სოციალურ-პოლიტიკური ცვლილებების აუცილებლობა, როგორიცაა მაგალითად მიწის რეფორმები, ან კულტურული ღირებულებების ცვლილების საჭიროება (მაგალითად დასავლეთის ქვეყნების მოსახლეობის ზედმეტად მომხმარებლური ცხოვრების სტილი)[14]. მიუხედავად ამისა, ბრუნთლენის ანგარიშმა დიდი როლი ითამაშა მდგრადი განვითარების საკითხის წამოწევაში და შეძლო საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება გაემახვილებინა მნიშვნელოვან დილემაზე: თუ განვითარება ეფუძნება არამდგრად ეკონომიკურ ზრდას, ის აუცილებლად მიგვიყვანს ეკოლოგიურ კატასტროფამდე. რა მდგომარეობაა დღეს? 2000-იანი წლების დასაწყისიდან საერთაშორისო დონეზე განვითარების ახალი, განახლებული ხედვა გაჩნდა. კერძოდ, ეს ცვლილება უკავშირდება გაეროს ათწლეულის განვითარების მიზნებს (Millennium Development Goals - MDGs), სადაც სიღარიბისა და შიმშილის დაძლევასთან ერთად ხაზი გაესვა საერთაშორისო განვითარებისთვის მნიშვნელოვან ისეთ საკითხებს, როგორიცაა ჯანდაცვა, განათლება და გენდერული თანასწორობა[15]. 2015 წელს კი გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე მიღებულ იქნა ახალი „მდგრადი განვითარების მიზნები“ (Sustainable Development Goals - SDGs), რომლებიც მიზნად ისახავს სიღარიბის დაძლევას, პლანეტის დაცვას და კეთილდღეობის უზრუნველყოფას ყველასთვის.[16] მდგრადი განვითრების 17 მიზანი ბევრად უფრო ფართო და ამბიციურია, ვიდრე მანამდე არსებული ათასწლეულის განვითარების 8 მიზანი. მდგრადი განვითარების მიზნები მსოფლიოს ყველა ქვეყანაზე თანაბრად ვრცელდება. რაც ყველაზე მნიშნელოვანია, სიღარიბის დაძლევას, ჯანდაცვასა და განათლებას დაემატა არაერთი მიზანი, რომელიც გარემოსდაცვით საკითხებს მოიცავს. მე-13 მიზანის ჩამოყალიბებაზე (კლიმატის ცვლილების საწინააღმდეგო ქმედებები) დიდი გავლენა იქონია იმ პერიოდში მიმდინარე მოლაპარაკებებმა პარიზის შეთანხმების შესახებ და მიზნის ქვეშ არსებული აქტივობებიც შესაბამისად განისაზღვრა[17]. ეს ყველაფერი იმაზე მეტყველებს, რომ 2015 წლის შემდგომი საერთაშორისო განვითარების დღის წესრიგი მკვეთრად ორიენტირებულია როგორც ადამიანებზე, ასევე პლანეტაზე, საზოგადო კეთილდღეობასა და საერთაშორისო თანამშრომლობის გაძლიერებაზე. წყაროები: [1] Richard N. L. Andrews, Managing the Environment, Managing Ourselves: A History of American Environmental Policy, 2nd ed (New Haven: Yale University Press, 2006). [2] Ann Hironaka, Greening the Globe: World Society and Environmental Change (Cambridge: Cambridge University Press, 2014), https://doi.org/10.1017/CBO9781139381833. [3] მათ შორის იყვნენ ალდო ლეოპოლდი, რეიჩელ კარსონი, ჩარლს რაიხი, ე.ფ. შუმახერი, რეიჩელ ვარდი, ლინ უაითი, ვანდანა შივა, და ა.შ. [4] M. R. Redclift and Delyse Springett, eds., Routledge International Handbook of Sustainable Development, Routledge International Handbooks (London ; New York, NY: Routledge, Taylor & Francis Group, 2015). [5] John Blewitt, “1. Towards Sustainable Development,” in Understanding Sustainable Development, Third edition (London ; New York: Routledge, Taylor & Francis Group, 2018), 7–40. [6] United Nations, “United Nations Conference on the Environment, Stockholm 1972,” United Nations (United Nations), accessed April 26, 2021, https://www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972. [7] Ksenia Gerasimova, Our Common Future, 2017, https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=4906227. [8] Blewitt, “1. Towards Sustainable Development.” [9] WCED, “Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future,” 1987. [10] Justice Mensah, “Sustainable Development: Meaning, History, Principles, Pillars, and Implications for Human Action: Literature Review,” ed. Sandra Ricart Casadevall, Cogent Social Sciences 5, no. 1 (January 1, 2019): 1653531, https://doi.org/10.1080/23311886.2019.1653531. [11] Mensah. [12] Renu Agarwal and Dr. Anu Bharti, “Key Issues Relating to the Concepts of Development, Sustainability and Sustainable Development,” Cosmos - An International Journal of Management 9, no. 1 (September 30, 2019): 15–19. [13] Sharachchandra M. Lélé, “Sustainable Development: A Critical Review,” World Development 19, no. 6 (June 1991): 607–21, https://doi.org/10.1016/0305-750X(91)90197-P. [14] Lélé. [15] United Nations General Assembly, “55/2. United Nations Millennium Declaration” (New York, 2000). [16] United Nations General Assembly, “70/1. Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development” (New York, 2015). [17] Diana M Liverman, “Geographic Perspectives on Development Goals: Constructive Engagements and Critical Perspectives on the MDGs and the SDGs,” Dialogues in Human Geography 8, no. 2 (July 2018): 168–85, https://doi.org/10.1177/2043820618780787.

Authors: Gvantsa Gverdtsiteli, Nino Janashia While in some countries the climate crisis has become a major topic of discussion among politicians, in other countries, the issue is largely ignored. The relevance and urgency of this issue in a particular country may depend on how large its share in total greenhouse gas (GHG) emissions is and on how vulnerable the country is to climate change. It is a well-known fact that Georgian politicians rarely talk about the climate crisis and, as a result, climate change is not a subject of political debate or discussions in Georgia. However, it is interesting to ask: what do representatives of the Georgian political elite think about climate change policy and politics, and how do the leaders of Georgian political parties, the members of the 10th Convocation of the Parliament of Georgia, with different ideologies, position themselves on urgent issues related to climate change? In this article, which is an excerpt from a comprehensive study [1] based on qualitative interviews, we will try to briefly summarize the main narratives and discourses of 15 leading politicians of the parliamentary parties on climate change. © Photo: Nino Janashia Political parties and climate change Climate change is one of the greatest challenges of our time. In recent decades, the world's leading scientists have unanimously called on countries to immediately reduce their GHG emissions (IPCC, 2014, 2018, 2021). The 2015 Paris Agreement, in which all signatory parties (states) voluntarily commit to undertake common but differentiated commitments, aims in the same direction. Many stakeholders are involved in solving the problem of climate change caused by human economic activities. The role and responsibilities of the political elite play an extremely important part in solving this problem for at least the following two reasons: (1) Their perception, articulation, interests, and vision for resolving the issue have a great impact on the conceptualization of official state policies (Willis, 2018). Political parties, and especially party leaders, are key actors in the process of defining public policy, both nationally and internationally. Consequently, they can either pursue an ambitious climate policy or conversely, create barriers to adaptation and GHG mitigation measures (Witajewska-Baltvilka, 2018). Moreover, (2) the narratives and discourses of politicians have a significant impact on the formation of new institutional approaches by shaping and re-evaluating cultural norms and values in a country (Schmidt & Radaelli, 2004, p. 206), thus legitimizing or delegitimizing certain practices (Radaelli, 2003, p. 36). In other words, politicians can influence and affect the mood and behavior of the population and justify the measures needed to tackle the climate crisis or, conversely, declare them to be completely unjustified (Witajewska-Baltvilka, 2018). Georgia's EU integration and climate politics Climate politics is relevant for all countries and stakeholders. However, the planning and implementation of ambitious climate policy should be particularly important for the political elite of a country whose stated aspiration is to successfully implement the preconditions of EU membership, a country that even made amendments to the Constitution of Georgia and clearly states that it is on an irreversible path towards Euro-Atlantic integration. © Photo: Nino Alavidze/Agenda.ge It is well known that the EU sees itself as a leader in tackling climate change. In particular, following the European Green Deal (EGD, 2019), we are witnessing the full mobilization of various EU mechanisms to not only make the EU the first continent in the world to reach a net-zero emissions balance by 2050, but also to promote and strengthen international engagement on climate, and shape global action by setting an example of green, low-carbon growth for the rest of the world. This is especially the case in EU-neighboring countries, which are also signatories of the EU Association Agreement and members of the Energy Community. The “greening” process of the so-called Association Trio (Moldova, Georgia, and Ukraine) has already begun and will further strengthen in the coming years. Therefore, in the context of Georgia's European integration, if the EU’s political goals and values regarding climate leadership, the EGD ideology and long-term vision, climate policies, and legislation transforming all major economic sectors are not considered and shared by Georgian politicians, it is unlikely that Georgia’s political association and economic integration with the EU will further deepen with any success. Georgian members of parliament on climate change At the end of 2018, as a result of constitutional changes, Georgia moved to a new system of government and was established as a parliamentary republic. This historic change has significantly strengthened the role of the Parliament of Georgia, both as a legislative and representative body and as an oversight body of the executive branches of government. Given these changes, climate change-related visions, actions, and narratives of the parliamentary parties and MPs will play a crucial role in the successful implementation of climate action policy and the transition to a low-carbon economy. Recent studies show that looking at the landscape of current parliamentary parties, Georgian parties are mainly distributed along a two-dimensional ideological plane: diagonally from the lower left to the upper right corner (EECMD, n.d.; Kakhishvili et al., 2021; Krouwel et al., 2021). Three major economic ideologies emerge: Economically Center-Left/Left (focused on social issues), Center (balanced, pragmatic approaches), and Economically Center-Right/Right (liberal or libertarian, focused on rapid economic growth and deregulation). As for the socio-cultural aspects, there are two main directions: Socio-culturally Conservative and Socio-culturally Liberal. It should be noted that this division can not be strict, since in Georgian politics there is often an interweaving of the approaches of different ideological blocs. Nevertheless, there are still ideological differences between the parties when discussing climate change. The following section presents the results of an analysis of interviews conducted with parliamentary party leaders (party chairpersons, parliamentary committee chairpersons, political council members, and mayoral candidates in the 2021 municipal elections). Georgian politicians on the priority of climate action and the need to raise awareness about it Leaders of liberal center-left and centrist parties Representatives of the liberal center-left and centrist parties share the vision that the state and the government have a special responsibility to communicate the importance of climate measures to the population. Both sides believe that this issue will become a priority in Georgia when the political elite takes the initiative. According to a representative of a newly formed centrist opposition party, this need arises from the fact that “for a large part of Georgian society/the electorate, there are far more pressing issues to contend with in daily life”. These can be described as basic needs. Ordinary citizens may not see the importance of climate measures, even though, as the respondent points out, “it may be justified for the government to take bold steps towards green growth”. All liberal centrist politicians believe that it is critical that the ruling party use the means at its disposal to carry out an active information campaign to make the population aware of how important this issue is and also to guarantee their participation in the policy-making process. “This is because the challenge of global climate change is an urgent issue. The climate is changing faster than we are changing. And as a consequence, the government has a crucial role to play by taking strategic steps and using the resources and means at its disposal to raise awareness on the issue and its significance," noted a representative of the centrist opposition. Leaders of liberal right and center-right parties The liberal-right opposition parties to some extent also share the views regarding the active role of the political elite. However, they argue that the political elite only takes the initiative "when something is bothering its people." Accordingly, the problem on which the population is concerned is taken up by political parties or interest groups:"Therefore, the Georgian political elite will never take the initiative on this [climate change], unless it is some indirect incentive to join the EU." In general, politicians representing the liberal-right categorically oppose the active role of the government in promoting climate measures, even though they also believe that the threat is real. In their opinion, the government should approach this issue pragmatically – do everything possible to avoid the negative consequences of climate change, but, most importantly, without hindering economic development by adopting unnecessary regulations. There is no need to take into account ”doomsday scenarios”, according to which “everything should have ended and been destroyed already yesterday,” says the leader of a liberal-right party. Georgia's role in combating the climate crisis Leaders of liberal center-left and centrist parties According to a member of the ruling party, Georgia’s share in global climate change is insignificant, and its territory is small, so "it is easier to implement an ambitious climate policy." A representative of the centrist party also believes that the small size of the country will ease the introduction of transformative green agendas and clean technologies. In this regard, the country's innovative policy framework is perceived as a potential for attracting international investment, which, in the end, could make Georgia an interesting example for the rest of the world. Members of the center-left opposition party also emphasize the role Georgia can play as a regional leader and link green politics to the “progress” discourse: "Historically Georgia has [had the opportunity] to be the leader of the region. If in terms of green policy, we become innovators and an example of a pro-progress state, the trend will definitely extend to the region. Approaches that are less popular now can be developed in this regard, not only in the Caucasus region but also towards Asia." Leaders of liberal right and center-right parties Liberal-right politicians categorically oppose the aforementioned approaches and view them as being unrealistic. According to a leader of one of the parties, "it is a fairy tale that we can [be] such an exception out of two hundred countries that something happens because of us." As for the size of the country and, consequently, the simplicity of planning and implementing climate policy, liberal-right politicians see little connection between the two: "I do not think it is relevant that we are a small country and that it is a [success] determinant." Regarding the idea of ​​multilateralism, liberal-right views focus on the fact that there are mixed interests within the international community concerning engaging in climate change governance. A large part of the world does not follow the rules of the game set by Western (European) actors: "The West cannot affect and reach an agreement with China and Russia to engage them in global climate change efforts (..) Arguing that cooperation with these countries is possible, I consider to be a very dangerous self-deception," said one of the leaders of a liberal-right party. He added that disagreements can also be found within the EU itself. As an example, the respondent cites Poland, which is a member of the EU and a coal-industry dependent country, " (…) it will be very difficult to force Poland to get involved in EU climate governance." Therefore, he thinks that it is not advantageous for Georgia, given the size of the country and the economic situation, to prioritize this issue and engage in joint efforts, especially at a time when the involvement of all states, and most importantly states with the highest emissions worldwide, in climate governance is still difficult to achieve. Green growth and technologies Leaders of liberal center-left and centrist parties Representatives of the liberal center-left parties believe that pursuing climate policy, although initially associated with certain costs, will pay off for the country in the long term. The center parties also share this view. One of the politicians states: “We have missed something compared to the West [...]. Therefore, we can [...] leave out these mistakes and directly implement all areas of a green economy [...] so that we [develop] with the methods that will meet these ecological and environmental standards.” The center-left and center parties largely agree that an economic model based on the extraction and consumption of more and more fossil fuels is not sustainable. That is why, in the talks, they stress the importance of taking into account new technologies and trends. Therefore, according to one centrist opposition politician, “it is natural” that “we must use resources that are renewable so that the sustainability component comes into play.” These parties point out that the transition to a green economy will initially be a burden for an already impoverished population. In the long run, however, it will have a positive impact on their well-being. A representative of the ruling party points out that environmental regulations to bring forward the green agenda are necessary. The deregulation process brings only one-time prosperity to the country, although the losses, in the long run, are large: “In the period 2002-2012 [...] the consequences of deregulation cost the country a lot. These figures are estimated by the World Bank and other international organizations. Due to the loss of ecosystem services, Georgia has suffered great economic damage.” Almost all respondents stated that the development and introduction of new technologies will be important in solving the climate crisis. At the same time - in the view of the ruling and centrist parties - the encouragement of the state and thus the right incentives and green investment policy can play an important role. Leaders of liberal right and center-right parties The topic of green growth is less popular with the liberal-right parties. For them, this issue is associated with additional regulations and taxes. Consequently, they reject interventionist policies and the assumption that “the government in a poor country like Georgia” will interfere in the activities of the population and businesses, even under a “noble” pretext. Regulations related to climate change are perceived as an obstacle to economic growth. There was only one instance where one of the leaders of a liberal-right party spoke about the benefits of decarbonizing the economy, in particular noting that reducing Europe's dependence on Russian fossil fuels and consequently reducing Russian influence in the region would be beneficial for Georgia. Further, liberal-right parties believe that the role of technology in reducing all potential climate-related risks is extremely important. However, they add that the free market economy and accumulation of economic wealth in the country are crucial factors for the development of these technologies:“The development of a capitalist, bourgeois, and free society is a prerequisite for the creation of technologies that lead to independence or reduced dependence on fossil fuels and allow us to do little or no harm to the environment.” As an example, he talks about “top gear electric cars”, which have been “developed as the products of the capitalist system and free enterprises, not from coercion and regulation.” Because the issue is politically sensitive, all respondents were very general about the development of the energy sector. Politicians hardly talked about the potential for developing the solar, wind, and green hydrogen sectors, with only one center-left politician mentioning that their election program emphasizes solar energy. © Photo: EU NEIGHBOURS east Post-pandemic green recovery The parties’ views differ greatly on how to overcome the post-pandemic crisis and on the issue of the green recovery. Leaders of liberal center-left and centrist parties Center-left and centrist politicians share the view that solving the short-term crisis should not conflict with the goals needed to solve the long-term crisis. According to a representative of a center party, “the green recovery” policy should use the “advantages” of Georgia. In particular, the development of renewable energy sources and the introduction of new technologies in the agricultural sector, so that the country can produce more healthy products and “so that in the future we can survive in such a crisis.” Leaders of liberal right and center-right parties The opinion of the leaders of the liberal-right parties on this issue is radically different, they believe that the integration of green/climate issues in post-pandemic recovery management will exacerbate the crisis: “If people are dying now, every day, and you think about the crisis that will come in 50 years, which you don't even know for sure is coming, that's inhumane.” Let’s return to the question of why Georgian politicians do not talk about climate change It can be assumed that Georgian politicians agree that climate change is a real challenge for the world and that they do not doubt the legitimacy of the science that supports this view. Nor do they deny that climate change is caused by human activities. Nevertheless, in the eyes of the Georgian political elite, climate policy has little to do with major economic or social issues. Most Georgian politicians state that the climate is not relevant for today's Georgia, as it has no relation to the so-called “basic needs” of the Georgian population. Consequently, unlike in EU member states, the climate crisis is not a mainstream issue for Georgian political parties. In general, the supporters of a relatively ambitious climate policy are the liberal center-left and center parties, especially if the EU will show interest, provide sufficient technical support, and financial assistance. On the other hand, the liberal-right parties see climate regulations as an obstacle to Georgia's economic development. Overall, it can be said that the Georgian political elite is less aware of the specific risks the country faces as a result of climate change and the opportunities that an ambitious climate policy and timely transition to a green economy can offer. Against this backdrop, it is important to consider that the depoliticization of the climate crisis poses problems, such as: Large parts of society and interested groups cannot be involved in the planning of national climate change policy. Consequently, the process cannot be described as democratic or representative. As a result of depoliticization, issues such as social justice, fair transition, human rights, the needs of minorities and vulnerable groups, inequalities, etc. are not considered in climate policy planning. If the political elite is less involved in climate policy planning and planning only takes place within the narrow technical expert groups, there is a risk that ambitious climate policies will not be accepted by them. There is also the risk that policies will lack legitimacy, and that the necessary changes will be delayed or not be made at the legislative level. The country’s economic development is also at risk. For example, Georgia is already lagging far behind in training/retraining personnel for green jobs and in policy planning in this area, which harms the country's long-term social and economic well-being (see Chitanava et al., 2021). Disclaimer The study was conducted as part of the Heinrich Boell Foundation (HBS) Green Academy Small Grants Program. This short summary does not necessarily represent the views of either the HBS or NNLE Climate Basics. It is published under the responsibility of the authors. Bibliography [1]The Politics of Climate Change in Georgia: towards EU integration, NNLE Climate Basics, 2021 Chitanava, M., Janashia, N., Samkharadze, I., & Vardosanidze, K. (2021). The Impact of Climate Change Mitigation Policy on Employment: Context, Possible Future Scenarios and Recommendations—Case of Georgia [Brief Research Paper]. NNLE Climate Basics. Eastern European Centre for Multiparty Democracy (EECMD). (n.d.). Partiebi.ge. Retrieved December 19, 2021, from https://partiebi.ge/2021/eng/home IPCC. (2014). Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC. IPCC. (2018). Global Warming of 1.5°c. An IPCC Special Report on the Impacts of Global Warming of 1.5°c Above Pre-Industrial Levels and Related Global Greenhouse Gas Emission Pathways, in the Context of Strengthening the Global Response to the Threat of Climate Change, Sustainable Development, and Efforts to Eradicate Poverty. IPCC. (2021). Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Kakhishvili, L., Keshelava, D., Papava, G., & Sichinava, D. (2021). Georgia’s Political Landscape: Diversity, Convergence and Empty Spots. Friedrich-Ebert-Stiftung South Caucasus Office. Krouwel, A., Kutiyski, Y., Papava, G., Keshelava, D., Chitanava, M., Sichinava, D., & Kakhishvili, L. (2021). Election Compass Georgia 2020 [..Sav,.sps,.dat,.csv,.xlsx]. Kieskompas. https://doi.org/10.17026/DANS-XMH-6U66 Radaelli, C. M. (2003). The Europeanization of Public Policy. In K. Featherstone & C. M. Radaelli (Eds.), The Politics of Europeanization (pp. 27–56). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/0199252092.003.0002 Schmidt, V. A., & Radaelli, C. M. (2004). Policy Change and Discourse in Europe: Conceptual and Methodological Issues. West European Politics, 27(2), 183–210. https://doi.org/10.1080/0140238042000214874 Willis, R. (2018). How Members of Parliament understand and respond to climate change. The Sociological Review, 66(3), 475–491. https://doi.org/10.1177/0038026117731658 Witajewska-Baltvilka, B. (2018). Political Parties and Climate Change Policy: Why Do Parties Sometimes Talk About It, but Sometimes Keep Silent (No. 05/2018; IBS Working Papers). Instytut Badan Strukturalnych.